SKAF


Za pierwszą szerzej znaną inicjatywę budowy samochodów na skalę przemysłową można uznać utworzenie Fabryki Małych Samochodów S.K.A.F., której nazwa pochodzi od inicjałów założycieli: Stefana Kozłowskiego i Antoniego Frączkowskiego. Fabryczka ta mieściła się, jak mówi prospekt reklamowy: "w domu własnym", przy ulicy Rakowieckiej 23 w Warszawie. Model samochodu SKAF przedstawiony w 1921 roku był małym (rozstaw osi wynosił 2.2 metra, długość całkowita około 3 metrów), lekkim (300 kg), dwumiejscowym i niezbyt doskonałym pojazdem, chociaż nie brakowało mu ciekawych rozwiązań technicznych, takich jak: zastosowanie czterobiegowej skrzyni biegów (plus bieg wsteczny, co wcale nie należało w tamtych czasach do oczywistego wyposażenia samochodu), czy tez zastąpienie mechanizmu różnicowego prostymi napinaczami sprężynowymi. Początkowo samochód wyposażony był w jednocylindrowy, chłodzony wodą silnik, o pojemności 500 cm3, i mocy zaledwie 10 KM, co pozwalało na rozwiniecie prędkości 40 km/h. Konstruktorzy planowali jednak rozwój pojazdu, wyposażając go w obszerna komorę silnika, umożliwiającą zainstalowanie większej jednostki napędowej. Samochód można było uznać za dosyć ekonomiczny, gdyż zużycie benzyny (aptecznej, ponieważ stacje benzynowe w dzisiejszym wydaniu jeszcze nie istniały) wynosiło tylko około 8 litrów na 100 kilometrów, chociaż proporcje zużycia płynów można dzisiaj uznać za niecodzienne: na tym samym odcinku pojazd zużywał aż 1 litr oleju! Klient miał do wyboru trzy rodzaje nadwozi: "sportowy, karetka i platworemka", dostępne w dwóch kolorach: popielatym i granatowym. Szczęśliwy nabywca samochodu otrzymywał gratisowo: "1 pompkę, 1 kluczyk francuski, 1 dokrętkę, 1 przecinak, 1 młotek, 2 łyżki do gum". Do samochodu dołączana była instrukcja samodzielnego zbudowania garażu, w której czytamy: "Jest to odpowiednia skrzynia, zamykana na kłódkem która na każdem podworzu postawić, a pomieszczoną w niej maszynę samemu wyprowadzić i schować można." Po wielu latach braku swobód politycznych i gospodarczych, dumą było akcentowanie polskości wyrobu. Prospekt reklamowy głosił wiec: " Samochody firmy naszej nie składają się z oddzielnych, tu i ówdzie za granicą wyrabianych części, a dopiero tu dopasowywanych: cały samochód i motor z wyjątkiem oczywiście opon, jest wykonany w warsztatach naszych: wszystkie części jego dostosowane specjalnie jedne do drugich, tworzą harmonijną i matematycznie ściśle dostrojoną całość. Niestety nie są znane dalsze losy fabryki, kolejne inicjatywy produkcji, jak i pierwszego polskiego samochodu SKAF. Produkcja, mimo ogromnych chęci twórców, była jednostkowa . Skończyło się na 3 prototypach i kilku prospektach reklamowych.